Bài viết được tham vấn bởi Ông Nguyễn Thành Danh, truyền nhân đời thứ 4 dòng họ Lương y Nguyễn Văn Thơm, chuyên gia Đông y tại Dược Bình Đông, giàu kinh nghiệm điều trị các bệnh lý xương khớp.

Khớp gối là một trong những khớp lớn nhất và quan trọng nhất trong cơ thể con người, với cấu tạo phức tạp bao gồm nhiều thành phần phối hợp chặt chẽ. Đây là khớp nối giữa xương đùi (femur) ở phía trên và xương chày (tibia) ở phía dưới, cùng với sự hỗ trợ từ xương bánh chè (patella) và các mô mềm xung quanh. Khớp gối không chỉ chịu trách nhiệm nâng đỡ trọng lượng toàn bộ cơ thể mà còn cho phép thực hiện các chuyển động hàng ngày một cách linh hoạt. Theo các nguồn y tế uy tín như WebMD và Healthline, khớp gối được xem là “bản lề sinh học” phức tạp, giúp con người duy trì sự cân bằng và di chuyển hiệu quả.

Hiểu rõ về khớp gối giúp chúng ta nhận thức được vai trò thiết yếu của nó trong cuộc sống hàng ngày, từ việc đứng dậy, đi lại đến các hoạt động thể thao. Dưới đây, chúng ta sẽ khám phá chi tiết về chức năng và cấu tạo của khớp gối, dựa trên kiến thức y khoa chuyên sâu.

Chức năng của khớp gối

Khớp gối đóng vai trò then chốt trong hệ vận động, không chỉ hỗ trợ chịu lực mà còn đảm bảo sự ổn định và linh hoạt cho cơ thể. Với cấu tạo phức tạp, khớp này hoạt động như một hệ thống giảm xóc tự nhiên, giúp phân tán lực tác động và bảo vệ các bộ phận khác khỏi tổn thương. Các chức năng chính của khớp gối bao gồm:

• Nâng đỡ trọng lượng cơ thể: Khi đứng, đi lại hoặc mang vác vật nặng, khớp gối chịu lực chính từ toàn bộ thân trên, giúp duy trì tư thế thẳng và ổn định, đặc biệt trong các hoạt động kéo dài.
• Duy trì sự ổn định và cân bằng: Khớp gối tạo nên sự vững chắc cần thiết để giữ thăng bằng khi thay đổi tư thế đột ngột hoặc di chuyển trên địa hình không bằng phẳng, ngăn ngừa ngã hoặc lệch khớp.
• Giảm xóc và hấp thụ lực: Trong các hoạt động như chạy nhảy hoặc hạ người, khớp gối giúp phân tán lực tác động xuống chân, hạn chế tổn thương cho xương ống chân và hệ thống khớp khác.

Để thực hiện tốt các chức năng này, chuyển động chủ yếu của khớp gối là gập và duỗi, tương tự cơ chế của một bản lề. Phạm vi vận động dao động từ 0-2 độ khi duỗi thẳng đến 130-140 độ khi gập tối đa, theo Mayo Clinic. Nếu thiếu sự linh hoạt từ khớp này, mọi hoạt động dù đơn giản cũng trở nên khó khăn.

Giải phẫu cấu tạo của khớp gối

Khớp gối được hình thành từ sự kết hợp hài hòa giữa xương, sụn, dây chằng, cơ gân và bao khớp, tạo nên một cấu trúc linh hoạt nhưng vẫn đảm bảo tính ổn định cao. Mỗi thành phần đều có chức năng chuyên biệt, phối hợp nhịp nhàng để hỗ trợ vận động. Cụ thể, cấu tạo khớp gối bao gồm các bộ phận chính như sau (dựa trên sơ đồ minh họa):

Xương khớp gối

Các xương trong khớp gối đóng vai trò khung đỡ chủ lực, không chỉ nâng đỡ trọng lượng mà còn duy trì sự ổn định trong quá trình vận động. Sự gắn kết giữa các xương này tạo nên độ linh hoạt cần thiết cho khớp hoạt động hiệu quả.

• Xương đùi (femur): Phần xương dài nằm phía trên, đầu dưới tạo thành hai lồi cầu tròn khớp với xương chày, giúp truyền lực từ thân trên xuống.
• Xương chày (tibia): Xương lớn phía dưới, đầu trên tiếp xúc với xương đùi và chịu trách nhiệm chính trong việc đỡ trọng lượng cơ thể.
• Xương bánh chè (patella): Xương nhỏ hình tam giác nằm phía trước, bảo vệ khớp khỏi va chạm và tăng lực cho cơ tứ đầu đùi khi duỗi chân.

Sụn khớp gối

Sụn trong khớp gối hoạt động như lớp đệm bảo vệ, giúp giảm ma sát và hấp thụ lực trong vận động. Nhờ tính đàn hồi, sụn góp phần duy trì sự trơn tru và bền bỉ cho toàn bộ cấu trúc.

• Sụn khớp (articular cartilage): Lớp mô trơn mịn bao phủ bề mặt đầu xương, cho phép các đầu xương trượt lên nhau mà không gây đau, đồng thời giảm áp lực khi đi lại hoặc vận động mạnh.
• Sụn chêm (meniscus): Hai miếng sụn hình chữ C nằm giữa xương đùi và xương chày, giúp phân tán lực nén, hạn chế va đập và giảm nguy cơ tổn thương lâu dài.

Dây chằng

Dây chằng là thành phần quan trọng giúp giữ vững cấu trúc khớp gối, hạn chế chuyển động sai lệch và ngăn ngừa trật khớp trong hoạt động. Các loại dây chằng phổ biến bao gồm:

• Dây chằng chéo trước (ACL): Nằm trung tâm, kiểm soát chuyển động quay và tiến về phía trước của xương chày.
• Dây chằng chéo sau (PCL): Nằm phía sau, kiểm soát chuyển động ra sau của xương chày.
• Dây chằng bên trong (MCL): Kéo dài từ mặt trong xương chày lên xương đùi, duy trì ổn định mặt trong khớp.
• Dây chằng bên ngoài (LCL): Nằm bên ngoài, duy trì ổn định mặt ngoài khớp.

Cơ bắp và gân

Hệ cơ và gân quanh khớp gối đảm bảo sự linh hoạt và ổn định, với cơ tứ đầu đùi và cơ gân kheo đóng vai trò chủ lực trong gập-duỗi. Gân hoạt động như cầu nối giữa cơ và xương, truyền lực hiệu quả.

• Gân cơ tứ đầu đùi: Kết nối cơ thẳng đùi, cơ rộng ngoài/trong/giữa với xương bánh chè, kiểm soát lực duỗi gối trong các động tác như đứng dậy.
• Gân xương bánh chè: Nối từ dưới xương bánh chè đến xương chày, tạo trục truyền lực vững chắc khi duỗi chân hoặc chịu trọng lượng.

Bao khớp

Bao khớp là túi mô mềm chứa dịch khớp, hoạt động như dầu bôi trơn sinh học. Lớp này bao quanh khớp, giúp các bộ phận di chuyển mượt mà, giảm ma sát và bảo vệ khỏi tổn thương cơ học. Màng hoạt dịch bên trong nuôi dưỡng sụn, duy trì độ đàn hồi.

Tóm lại, khớp gối với cấu tạo tinh xảo và các chức năng thiết yếu là nền tảng cho mọi hoạt động hàng ngày. Hiểu rõ điều này giúp chúng ta trân trọng và chăm sóc sức khỏe xương khớp tốt hơn. Khi gặp các vấn đề liên quan đến xương khớp như đau nhức gối, mỏi chân, thoái hóa hoặc viêm khớp, bạn có thể tham khảo Thảo Linh Tiên của Dược Bình Đông – sản phẩm bảo vệ sức khỏe hỗ trợ chăm sóc xương khớp được phát triển từ các thảo dược thiên nhiên kết hợp công nghệ hiện đại. Thảo Linh Tiên mang đến giải pháp tiện lợi trong việc giúp giảm các triệu chứng đau nhức xương khớp, tê mỏi chân tay do viêm khớp, thoái hóa và phong thấp gây ra.

Thông tin của Lương y Nguyễn Thành Danh

Nguồn: Dược Bình Đông – Kiến thức sức khỏe từ Đông y

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Dược Bình Đông. Khi chia sẻ, cần trích dẫn nguồn đầy đủ: “Tác giả: Lương y Nguyễn Thành Danh – Nguồn: Dược Bình Đông – Kiến thức sức khỏe từ Đông y”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: “Theo Dược Bình Đông” hoặc tương tự, đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

Tham khảo: Vinmec, Nhà thuốc Long Châu, Bệnh viện Tâm Anh ,  Medlatec